Dobrym ludziom czasem przydarzają się złe rzeczy. Ataki terrorystyczne, włamania do domu, strzelanina na ulicy, przestępstwa komputerowe, porwania dzieci czy zabójstwa, to smutna rzeczywistość. Możemy je zaakceptować i spróbować jakoś im zaradzić, lub zaprzeczać faktom, udawać, że nie istnieją i stać się ofiarą.
John Adams, drugi prezydent USA powiedział kiedyś: „Fakty są uparte; jakiekolwiek by były nasze życzenia, poglądy, lub przekonania, nie mogą one zmienić stanu faktycznego…”. Ci, którzy akceptują fakt, że złe rzeczy przydarzają się również dobrym ludziom są o krok bliżej od pozostałych, aby sobie w trudnej sytuacji poradzić.
Jeśli zaś chodzi o radzenie sobie z prawdziwym fizycznym zagrożeniem — sytuacjami z natury takich gdy na przykład jakiś facet podchodzi do ciebie na stacji benzynowej i prosi o jałmużnę, czy znalezienie się w samym środku ulicznej strzelaniny — wszystko wtedy sprowadza się do przejęcia kontroli. Albo jesteś w stanie zapanować nad sytuacją, albo też sytuacja cię przerośnie. Aby odeprzeć jakiekolwiek zagrożenie musisz najpierw wiedzieć, jak przejąć nad nim kontrolę. Ważnym pytaniem jest więc: w jaki sposób radzić sobie z ewentualnym zagrożeniem?
Krok pierwszy do zrozumienia jak kontrolować bieg wypadków jest wiedza jak zwykle wygląda atak. Aby kontrolować samochód, musisz posiadać informacje jak nim ruszyć i go zatrzymać, jak nim kierować i jak nim cofać. Bez tej podstawowej wiedzy nie umiałbyś sprawować kontroli nad ważącym półtorej tony blaszanym pudłem na kołach. Podobnie jest w przypadku wiedzy o sytuacjach kryzysowych.
Nigdy nie wiemy, kiedy zdarzy się nam coś niebezpiecznego, ale na pewno możemy przygotować się na pojawienie pewnych sytuacji. Wiedza o tym co i jak potencjalnie może się zdarzyć może pozwolić ci przejąć kontrolę nad sytuacją i zażegnać niebezpieczeństwo.
Film oglądany milion razy
Na pewno zdarzyło ci się zacząć oglądać film, którego wcześniej nie widziałeś, tuż pod jego koniec. Czy byłeś wtedy w stanie zidentyfikować kto jest kim? Czy mogłeś odgadnąć scenariusz i co wydarzyło się wcześniej? Czy domyślałeś się jakie będzie zakończenie? Oczywiście, że nie. Jeśli zaczniesz coś obserwować w środku akcji, to trudno jest wyciągnąć dobre wnioski o przebiegu całości zdarzenia.
Teraz przypomnij sobie jakiś film, który oglądałeś wiele razy, np. „Ojca Chrzestnego”. Nie tylko wiesz kto jest kim, jaki jest główny wątek i wątki poboczne filmu, ale znasz nawet na pamięć fragmenty dialogów. Ze 100 procentową pewnością wiesz co się wydarzy. Tak samo jest w przypadku działań terrorysty, drapieżnika czy oportunisty.
Zły człowiek musi postępować według pewnych reguł, żeby osiągnąć sukces. Musi postępować według utartych schematów zupełnie jak aktorzy w oglądanym n-ty raz filmie. Twoją misją, jeśli się na to zdecydujesz, będzie pokrzyżować plany atakującego—nazywijmy je roboczo „Strategią Przestępcy”.
Fazy ataku
Każdy drapieżnik najpierw wyszukuje sobie ofiarę. Nic nie może zrobić dopóki jej nie znajdzie. Poszukiwania wcześniej czy później kończą się sukcesem. Te dwie fazy—szukanie i wybór ofiary—zawsze mają miejsce w tej kolejności. Nie można kogoś znaleźć wcale go nie szukając.
Następnie drapieżnik zaczyna śledzić swoją ofiarę. Musi obserwować cel przez jakiś czas aby upewnić się, że jest warty uwagi. Może tym celem będziesz ty, a może nie. Jak już podejmie co do ciebie decyzję, to będzie kombinował jak się teraz do ciebie zbliżyć. Powtórzę jeszcze raz, te kolejne kroki—szukanie, wybór i śledzenie—muszą być przeprowadzone w takiej właśnie kolejności. Jeśli na tym etapie napastnik zdecyduje, że jednak atak na ciebie nie jest wart włożenia weń wysiłku, to zrezygnuje.
Po wyszukaniu, wyborze i śledzeniu ofiary, przestępca zaczynie się do ciebie zbliżać. W końcu, ale zawsze dopiero po wykonaniu pierwszych opisanych trzech kroków, uda mu się zająć pozycję dogodną do przeprowadzenia bezpośredniego ataku.
W świecie wywiadu nazywane jest to fazami ataku: poszukiwanie, wybór, śledzenie, zbliżenie się i uderzenie. To właśnie jest „Strategia Przestępcy”—wykonanie w odpowiedniej kolejności wszystkich pięciu kroków. Przestępca musi się takiego scenariusza trzymać tak samo jak każdy drapieżnik chcący upolować ofiarę. Inaczej nie uda mu się osiągnąć celu.
No dobrze—wiesz już jaką strategię ma przestępca i jak ją wdraża. Dzięki temu możesz przejąć kontrolę nad nią w dowolnym momencie. Wszystko co musisz zrobić, to przerwać w dowolnym punkcie cykl o którym mowa.
W pierwszej fazie atakujący zawsze szuka łatwej ofiary. Szacuje ryzyko do potencjalnych korzyści z napadu. Jeśli twoje zachowanie wskazuje, że będziesz łatwym celem, to przejdzie do fazy drugiej — uzna cię za dobry cel.
Jednym ze sposobów na zapobieżenie tej fazie scenariusza jest po prostu nie pojawianie się w złych miejscach o złej porze, np. nie wybieranie się do sklepu w podejrzanej okolicy w środku nocy, zostawiwszy samochód z włączonym silnikiem, otwartymi oknami czy drzwiami, i z banknotami wypadającymi z kieszeni.
Jeśli napastnik zobaczy podobną scenkę, to na pewno przykuje to jego uwagę i wzbudzi zainteresowanie twoją osobą. Jeśli kontynuując obserwację jego przypuszczenia się potwierdzą, bo np. będziesz pochłonięty swoim smartfonem, to staniesz się celem.
Gdy już dokona wyboru, będzie chciał śledząc cię się upewnić, że jesteś wart włożenia wysiłku w atak. Jeśli twoje zachowanie będzie wskazywało na ignorowanie otoczenia, na przykład poprzez słuchanie muzyki przez słuchawki, to w ten sposób potwierdzi to jego przypuszczenia. Od teraz będzie zastanawiał się już tylko jak cię podejść.
Na tym etapie ciągle jeszcze możesz pokrzyżować mu plany—wystarczy, że zaczniesz zwracać uwagę na to co się wokół ciebie dzieje.
Odłóż telefon na 5 sekund. Skieruj swoją uwagę na najbliższe otoczenie. Oceń sytuację i podejmij decyzję co dalej bazując na tym co zauważyłeś. Jeśli na tym etapie obserwujący zauważy, że go spostrzegłeś, to nie będziesz już łatwym celem i popsujesz jego plany.
Jeśli jednak pozostanie niezauważony, to będzie się do ciebie zbliżał, i jeśli dalej będziesz nieświadomy całej sytuacji, to uderzy (faza piąta). Wystarczy jedno spojrzenie na niego, zaznaczenie choćby mową ciała, że się go dostrzegło. Zmusi go to do rozejrzenia się za łatwiejszą ofiarą. A na pewno takie gdzieś są.
Jeśli wiesz już jak wygląda scenariusz działania przestępców, to masz szansę przerwać niekorzystny dla siebie bieg zdarzeń. Jeśli zareagujesz w jakikolwiek sposób, to popsujesz atakującemu plany.
Pokrzyżuj napastnikowi plany
Są na to trzy proste sposoby:
- Nie narażaj się na niepotrzebne niebezpieczeństwo, np. nie wychodź do sklepu otwartego 24h/dobę w środku nocy.
- Nie wyglądaj na łatwą ofiarę, np. z wypadającą z kieszeni gotówką, idąc ulicą pijany, itp.
- Spraw, żeby przestępca uznał cię za trudny cel.
Pamiętaj, że atakujący musi przejść po kolei przez wszystkie kroki „Strategii Przestępcy”, jeden po drugim i we właściwej kolejności. Wystarczy, że na jednym z etapów coś pójdzie nie tak, że jego plany wyjdą na jaw, a przejmiesz wtedy kontrolę nad biegiem wydarzeń. Pokrzyżuj mu plany, a powstrzymasz zagrożenie. Jest to naprawdę łatwe gdy już wiesz w jaki sposób to wszystko działa.
Opracowanie na podstawie The Blueprint of a Criminal Attack.
